Hoe kun je hier als werkgever begrip voor opbrengen en hoe kun je hiermee omgaan als je dit zelf hebt?
Pathological Demand Avoidance (PDA) is een gedragsprofiel binnen het autistisch spectrum dat zich uit in een sterke behoefte om eisen en verwachtingen te vermijden. Mensen met een PDA-profiel ervaren vaak een intense angst of spanning bij het gevoel dat hun autonomie wordt beperkt, wat kan leiden tot vermijdingsgedrag. Dit kan op de werkvloer grote uitdagingen met zich meebrengen, zowel voor de werknemer als voor de werkgever. In dit artikel bespreken we wat PDA inhoudt, hoe het zich kan uiten op de werkvloer, en hoe werkgevers en collega’s effectief met dit gedrag om kunnen gaan. We geven daarnaast enkele praktische tips voor mensen met een PDA-profiel om het werken voor hen minder stressvol te maken.
Wat is PDA en hoe kun je het herkennen op de werkvloer?
PDA wordt gekenmerkt door een sterke weerstand tegen dagelijkse verwachtingen en taken, vooral wanneer deze als verplicht of dwingend worden ervaren. Dit kan zich op de werkvloer uiten in de volgende gedragingen:
Iemand gaat taken vermijden of uitstellen: Iemand met PDA kan taken uitstellen, vermijden of weigeren, vooral als deze als “moeten” worden ervaren. Het gaat vaak niet om de taak zelf, maar om het gevoel van druk of verplichting dat de taak oproept.
Intense emoties en stemmingswisselingen: Een werknemer met PDA kan zeer emotioneel reageren op situaties die stress veroorzaken, wat zich kan uiten in frustratie, boosheid of paniekaanvallen. Dit kan voor collega’s verwarrend of onverwacht lijken.
Behoefte aan controle en autonomie: Mensen met PDA hebben een sterke behoefte aan controle over hun werkomgeving en hoe zij hun taken uitvoeren. Dit kan betekenen dat ze hun eigen manier van werken willen volgen of behoefte hebben aan flexibele werktijden.
Uitgebreid gebruik van sociale strategieën: Om taken te vermijden of stressvolle situaties te ontlopen, kunnen werknemers met PDA gebruikmaken van sociale strategieën zoals excuses verzinnen, grappig doen of afleiden.
Overgevoeligheid voor sensorische prikkels: Harde geluiden, fel licht of andere zintuiglijke prikkels kunnen als overweldigend en stressvol worden ervaren, wat kan bijdragen aan vermijdingsgedrag.
We geven een paar voorbeelden
Deadlines en verplichtingen
Een werknemer met PDA krijgt een deadline voor een project. Terwijl sommige collega’s direct aan de slag gaan, kan deze werknemer de taak volledig vermijden. Dit kan leiden tot uitstelgedrag of zelfs tot het compleet negeren van de taak, omdat de gedachte aan de deadline een gevoel van druk en angst oproept.
Teamvergaderingen en groepsopdrachten
Teamvergaderingen kunnen lastig zijn voor iemand met PDA, vooral als er sprake is van een duidelijke structuur waarin iedereen bepaalde taken moet uitvoeren. De werknemer kan proberen om uit de vergadering te komen of hun rol in de groepsopdracht te vermijden, omdat dit hun gevoel van autonomie beperkt.
Strakke routines en procedures
Mensen met autisme vinden vaak comfort in routines, maar voor iemand met een PDA-profiel kan een strakke routine juist beklemmend voelen. Wanneer zij het gevoel hebben dat een bepaalde werkwijze van hen wordt verwacht, kan dit leiden tot verzet en vermijding.
Hoe ga jij hiermee om als werkgever?
Geef autonomie
Een belangrijke aanpak voor het ondersteunen van werknemers met PDA is om hen zoveel mogelijk autonomie te geven. Laat hen zelf beslissen hoe zij hun werk indelen en geef hen de vrijheid om taken op hun eigen manier aan te pakken. In plaats van te zeggen “Je moet dit vandaag afmaken”, probeer “Hoe denk je dat we deze taak het beste kunnen aanpakken?” Dit helpt om de druk te verminderen en de werknemer het gevoel te geven dat ze controle hebben over hun werk.
Heldere en reële verwachtingen stellen
Zorg ervoor dat verwachtingen helder en realistisch zijn, maar vermijd dwingende taal. Gebruik liever open communicatie en bied opties, bijvoorbeeld: “Er zijn drie taken die vandaag gedaan moeten worden, kies je zelf met welke je begint?” Dit geeft de werknemer meer vrijheid en kan de kans op vermijdingsgedrag verkleinen.
Creëer een veilige en sensorisch vriendelijke werkplek
Zintuiglijke overbelasting kan voor mensen met PDA stress veroorzaken, wat kan bijdragen aan vermijdingsgedrag. Zorg ervoor dat de werkplek aangepast kan worden: bijvoorbeeld een rustige ruimte met gedimd licht of de mogelijkheid om een hoofdtelefoon te dragen om geluiden te dempen.
Stel open vragen en bied een luisterend oor
Als een werknemer met PDA vermijdingsgedrag vertoont, kan het nuttig zijn om open vragen te stellen in plaats van hen direct te confronteren. Probeer te begrijpen wat er achter hun gedrag zit en bied een luisterend oor. “Wat zou je helpen om deze taak aan te pakken?” kan vaak een positievere reactie opleveren dan “Waarom heb je dit nog niet gedaan?”
Ondersteuning bij stressmanagement
Werkgevers kunnen ook helpen door toegang te bieden tot stressmanagement-programma’s of mentale gezondheidsondersteuning. Dit kan variëren van coaching tot ontspanningstechnieken. Het herkennen van stresssignalen en daarop inspelen kan een groot verschil maken.
Wanneer je zelf merkt dat je vermijdend bent
Creëer je eigen routine
Hoewel vaste routines stressvol kunnen zijn, kan het helpen om je eigen, flexibele schema te maken. Probeer taken te spreiden en regelmatige pauzes in te lassen, zodat je niet overweldigd raakt.
Communiceer je behoeften
Het kan lastig zijn om aan te geven dat je moeite hebt met bepaalde taken of verwachtingen, maar open communicatie is essentieel. Praat met je werkgever over wat je nodig hebt om je werk te kunnen doen, zoals flexibele werktijden of aanpassingen in je werkomgeving.
Werk in korte, beheersbare stappen
Grote projecten kunnen overweldigend zijn. Breek taken op in kleinere, beheersbare stappen, zodat ze minder intimiderend aanvoelen. Dit kan helpen om je gevoel van controle te vergroten en vermijdingsgedrag te verminderen.
Zoek naar manieren om sensorische overbelasting te voorkomen
Identificeer welke sensorische prikkels voor jou stressvol zijn en probeer hier oplossingen voor te vinden. Draag bijvoorbeeld oordopjes, werk in een rustige ruimte of vermijd plekken met fel licht.
Plan Tijd voor ontspanning
Zorg ervoor dat je tijdens je werkdag tijd hebt om even op adem te komen. Het nemen van korte pauzes kan helpen om je stressniveau laag te houden en vermijdingsgedrag te voorkomen.
Tot slot
PDA op de werkvloer kan een uitdaging zijn, maar met begrip, flexibiliteit en open communicatie kunnen werkgevers en werknemers manieren vinden om samen te werken die voor beide partijen positief zijn. Het belangrijkste is om te erkennen dat het vermijdingsgedrag voortkomt uit een diepgeworteld gevoel van angst en spanning. Door de juiste ondersteuning te bieden en een werkcultuur te creëren die autonomie en flexibiliteit bevordert, kan een werknemer met PDA hun volledige potentieel benutten zonder overweldigd te raken door de verwachtingen van de werkplek.
